Kaarten: navigeren en manipuleren

Deze tentoonstelling van kaarten in het Wereldmuseum Leiden is tot stand gekomen in samenwerking met de Universiteitsbibliotheek Leiden als onderdeel van Leiden City of Science.

Wanneer we naar kaarten kijken zouden we ons altijd moeten afvragen: Wie brengt wat in kaart en waarom? Er is altijd een reden om een kaart te maken. Dat kan zijn om je weg te vinden van A naar B of om vast te stellen dat er oerbossen verloren gaan. Aan de andere kant kunnen kaarten worden geproduceerd om mensen te manipuleren oorlog te rechtvaardigen of land in te nemen De tentoonstelling laat zien hoe kaarten worden. Ingezet en deel zijn van het systeem om mensen en plaatsen toe te eigenen en te controleren. Kaarten tonen vaak welk beeld een bepaald land of rijk van zichzelf heeft. In een tijd waarin moeilijke geschiedenissen, zoals slavernij onder een vergrootglas liggen, worden kaarten op nieuwe manieren ingezet. Mensen gebruiken ze om kritiek te leveren op de manier waarop de geschiedenis wordt verteld en in de strijd tegen onderdrukking. Hierbij spelen identiteit en onafhankelijkheid een rol.

Gewoonlijk wordt een kaart gezien als een weergave van een geografisch gebied. Je kunt het gebruiken om een plek op te zoeken en van de ene plaats naar de andere te gaan. Figuurlijk gezien kunnen kaarten ons helpen door niet-ruimtelijke dimensies te navigeren. Bijvoorbeeld door de geschiedenis van de wereld, door auto- biografische gedachtes of door culturele overleveringen. Zo brengt een historicus het verleden in kaart en een kunstenaar zijn ziel.

_

Deze tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met de Universiteitsbibliotheek Leiden als onderdeel van Leiden City of Science.

Kaarten in een wereld van navigeren en manipuleren in Museum Volkenkunde in Leiden. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 29 oktober 2023.

_

Het binnenste van de aarde

Naast het aardoppervlak laat deze kaart de relatie zien tot het binnenste van de aarde. Weliswaar nog grotendeels gebaseerd op speculatie en fantasie. Later werd geologisch onderzoek gedaan om meer inzicht te krijgen in natuurlijke hulpbronnen. Bijzonder is dat deze kaart door een vrouw is uitgegeven in een tijd dat vrouwen nauwelijks bij naam werden genoemd. Theodorus Schoon (kaartmaker) en Elisabeth de Jong (uitgever).

_

Wereldmuseum Leiden (voorheen Museum Volkenkunde) is sinds 1837 een Nederlands rijksmuseum in Leiden. In 1937 werd het gevestigd in een monumentaal gebouwencomplex aan de rand van het stadscentrum. Dat deed daarvoor dienst als academisch ziekenhuis. Sinds 2013 is het museum onderdeel van het Nationaal Museum van Wereldculturen.

Het museum werd later bekend als het Rijks Japansch Museum. Vanaf 1859 heette het Rijks Japansch Museum Von Siebold. In 1864 werd de naam veranderd in die van Rijks Ethnographisch Museum en in 1931 kreeg het de benaming Rijksmuseum van Ethnographie. Per 1 januari 1935 werd dat aangepast naar Rijksmuseum voor Volkenkunde. In 1993 werd het Volkenkundig Museum Justinus van Nassau te Breda, dat vanaf 1970 een dependance was van het museum, opgeheven en de collectie werd overgebracht naar Leiden. In 2005 ging de instelling Museum Volkenkunde heten. In 2013 ging het met het Afrika Museum in Berg en Dal, het Tropenmuseum in Amsterdam en het Wereldmuseum in Rotterdam deel uitmaken van het Nationaal Museum van Wereldculturen. Vanaf 2023 is de naam Wereldmuseum Leiden, onder het motto “We zijn één museum, op vier locaties”.

Website Wereldmuseum/Museum Volkenkunde: www.leiden.wereldmuseum.nl

Bronnen: Wereldmuseum Leiden, Wikipedia
Foto’s: Stefan Diemeer en Michel Verhoeks